Αν μου ζητούσαν να ζωγραφίσω την προκατάληψη, θα σχημάτιζα στο χαρτί μια κλειδωμένη πόρτα, αφού οι προκαταλήψεις είναι κλειδωμένες πόρτες για δωμάτια που δεν περνά φρέσκο αεράκι και μέσα στα οποία πιθανόν τα πάντα είναι καλυμμένα με ιστούς αράχνης. Τώρα θα νόμιζε κανείς ότι κάθε λογικός άνθρωπος που μπαίνει σε ένα τέτοιο δωμάτιο αμέσως ανοίγει τα παράθυρα. Όμως μερικοί άνθρωποι δεν προσέχουν κάν την αποπνικτική ατμόσφαιρα. Συχνά ούτε και κατά τη διάρκεια μιας αιωνιότητας...
Peter Ustinov
Προκατάληψη είναι η γνώμη που σχηματίζεται μ' έναν μη αντικειμενικό τρόπο. Μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη πληροφόρησης ή μειωμένης αντίληψης. Σε αντίθεση με το στερεότυπο που είναι προϊόν ασυνείδητων διεργασιών, οι προκαταλήψεις βρίσκονται κάτω από συνειδητό έλεγχο.
Oι προκαταλήψεις χρησιμεύουν στο να εξυψώνουν την ομάδα στην οποία ανήκουμε εμείς και να αμαυρώνουν την ομάδα των άλλων. Οι άνθρωποι έχουμε μεγάλο ταλέντο στο να διατυπώνουμε την ίδια περιγραφή με αξιολογικά διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το αν αφορά τη δική «μας» ομάδα ή την ομάδα των «άλλων». Πιστεύουμε εύκολα με κάθε ειλικρίνεια ότι :
(εμείς) (εκείνοι)
«διαθέτουμε γενναιότητα» «επιθετικότητα»
«έχουμε περηφάνια και αυτοσεβασμό» «έχουν αλαζονεία και εγωισμό»
«είμαστε έντιμοι, αλλά «είναι αφελείς, αλλά άμα
βρουν
βρουν
δεν πέφτουμε και κορόιδα» την ευκαιρία, θα κλέψουν»
«είμαστε ηθικοί και καθαροί» «είναι ανήθικοι και
βρώμικοι»
βρώμικοι»
Είναι καθολική στους ανθρώπους η επιθυμία να αποκτήσουν και να διατηρήσουν μια θετική κοινωνική ταυτότητα. Για να το καταφέρουν κάνουν ταυτίσεις με τις κοινωνικές ομάδες στις οποίες ανήκουν και συγκρίσεις με άλλες ομάδες στις οποίες δεν ανήκουν. Το σχετικό κύρος της δικής μας ομάδας επηρεάζεται αποφασιστικά, από το κύρος της ομάδας του άλλου.
Ποιός είναι όμως ψυχικός μηχανισμός των προκαταλήψεων?
Η αδυναμία του ατόμου να ανεχθεί τους άλλους οι οποίοι δεν είναι σαν κι αυτόν, προέρχεται συχνά από την απειλή που νιώθει σε ένα βαθύτερο επίπεδο του εαυτού. Φόβος, θυμός και εχθρότητα είναι τα συναισθήματα που ανακινούνται, όταν οι άλλοι προσλαμβάνονται ως απειλητικοί.
Το άτομο με προκατάληψη αντιλαμβάνεται τη δική του ομάδα ως καλή, ως ομάδα που έχει τις δικές του αξίες, τις δικές του συνήθειες και παραδόσεις, τη δική του ιδεολογία. Έτσι, η ομάδα των άλλων, με διαφορετικές αξίες, παραδόσεις και άλλη ιδεολογία, δεν μπορεί να γίνει ψυχολογικά αποδεκτή ως ισότιμη χωρίς να απειλήσει τον εαυτό με ακύρωση και αφανισμό.
Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε καλύτερα κάποιους ψυχικούς μηχανισμούς ως προς τη λειτουργία των προκαταλήψεων.
Ο άνθρωπος από την ώρα που γεννιέται χωρίζει τον κόσμο σε καλό και κακό. Αυτό γίνεται για να μπορέσει να διαχειριστεί το άγχος, να βάλει τάξη στο χάος και να δομήσει κάποια όρια γύρω από τον εαυτό. Έτσι ξεχωρίζει τους δικούς του από τους άλλους και αναζητά την ασφάλεια που προσφέρουν οι δικοί του, οι γνώριμοι, οι οικείοι, οι καλοί. Αυτή η διαδικασία ποτέ δεν ολοκληρώνεται πλήρως, διατηρείται σε όλη τη ζωή.
Ο άνθρωπος επίσης από την ώρα που γεννιέται επειδή δεν αντέχει πάντα την ένταση των κακών συναισθημάτων, αμύνεται απαλλάσσοντας τον εαυτό του από αυτά, με την προβολή του πόνου και της σύγκρουσης σε κάποιον άλλο. O μηχανισμός αυτός παρατηρείται ιδίως όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε συνθήκες, οι οποίες αναζωπυρώνουν άγχη πρώιμων εμπειριών. Τότε συναισθήματα ή χαρακτηριστικά του εαυτού του που δεν μπορεί να αντέξει, τα προβάλλει σε άλλους και βιώνει αυτούς τους άλλους σαν να έχουν πράγματι τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά που τους απέδωσε. H προκατάληψη είναι ένας τέτοιος μηχανισμός προβολής. Προκαλεί αίσθηση ανακούφισης και ασφάλειας, επειδή τα ανεπιθύμητα, κακά χαρακτηριστικά προβάλλονται σε άλλους. Αυτό επιτρέπει στη «δική μας» ομάδα να εξιδανικεύεται, έτσι ώστε να αποκλείεται η όποια διάσπαση ανάμεσα στο άτομο και την ομάδα «του».
Πηγή: http://anthropinessxeseis.blogspot.com/search/label/%CE%94%CE%99%CE%91%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%A3%CE%A9%CE%A0%CE%99%CE%9A%CE%95%CE%A3%20%CE%A3%CE%A7%CE%95%CE%A3%CE%95%CE%99%CE%A3
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου